Η ψηφιακή «ακτινογραφία» των νέων: Το Youtube ως κύρια πηγή εκμάθησης και ο καθημερινός ρόλος του AI
Η μελέτη πραγματοποιήθηκε για να κατανοηθούν σε μεγαλύτερο βαθμό οι απόψεις, οι εμπειρίες και οι ιδέες τους γύρω από θέματα του διαδικτύου.
Με την «εισβολή» των ψηφιακών τεχνολογιών στην καθημερινότητα των περισσότερων ανθρώπων στην Ελλάδα, οι νέοι αποτελούν το μέρος της κοινωνίας που αδιαμφησβήτητα ανταποκρίνεται σε αυτές με μεγαλύτερη ευκολία. Και ο λόγος είναι απλός. Η νεολαία γεννήθηκε πάνω στο μεταίχμιο της συγκεκριμένης... επανάστασης, με αποτέλεσμα να μπορεί να διαχειριστεί τις περισσότερες δυνατότητες που παρέχονται μέσω του διαδικτύου.
Ποια χρήση όμως κάνουν οι νέοι στο διαδίκτυο; Ποιο όμως είναι το ποσοστό που θεωρεί ότι διαχειρίζεται σωστά τον χρόνο που «μπροστά» στην οθόνη; Ή πόσοι νέων χρησιμοποιούν το ίντερνετ σε καθημερινή βάση και με τι σκοπό; Ποιες εφαρμογές πρωταγωνιστούν στην ενασχόληση τους και ποιο το όνομα τους;
Σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα απαντήσεις δίνει, έρευνα που διεξήχθη από τη Google σε συνεργασία με την ερευνητική ομάδα νέων της Livity, στην οποία ρωτήθηκαν 7.000 έφηβοι και πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις με 70 εφήβους ηλικίας 13-18 ετών, με σκοπό να κατανοηθούν σε μεγαλύτερο βαθμό οι απόψεις, οι εμπειρίες και οι ιδέες τους γύρω από θέματα όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ), η εκπαίδευση, ο ψηφιακός γραμματισμός και η ψυχική υγεία στο διαδίκτυο.
Ποιοι το ποσοστό που χρησιμοποιεί καθημερινά την Τεχνητή Νοημοσύνη
Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει ενταχθεί πλέον στη ρουτίνα των εφήβων, με το 27% των νεαρών Ελλήνων να δηλώνει ότι τη χρησιμοποιεί σε καθημερινή βάση. Μάλιστα αποτελεί, ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο, που αγγίζει το 23%. Τη χρησιμοποιούν κυρίως για αναζήτηση πληροφοριών, σχολικές εργασίες, μεταφράσεις, ορθογραφικό έλεγχο και δημιουργία εικόνων.
Για τους περισσότερους, το AI λειτουργεί υποστηρικτικά, όχι αντικαταστατικά. Ο Κωνσταντίνος, 16 ετών, δήλωσε: «Το χρησιμοποιώ στο σπίτι για βοήθεια, γιατί μας βάζουν πολλές εργασίες στο σχολείο. Με βοηθά να βρίσκω πληροφορίες (…) και μου παίρνει λιγότερο χρόνο να ολοκληρώσω μια εργασία.» Οι έφηβοι πιστεύουν ότι το AI ενισχύει τη δημιουργικότητά τους, ειδικά στην εύρεση νέων ιδεών (71%), ιστοριών/ποιημάτων (53%) και οπτικής τέχνης (49%).
Κριτική σκέψη στα fake news
Αν και είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία, οι έφηβοι διατηρούν κριτική στάση απέναντι στις πληροφορίες που καταναλώνουν. Οι περισσότεροι δηλώνουν ότι εξετάζουν προσεκτικά την προέλευση, την ημερομηνία και το ύφος ενός κειμένου, ενώ μόνο το 8% δεν ελέγχει καθόλου την αξιοπιστία των πηγών.
Ο ρόλος του Youtube
Η βιντεομάθηση έχει κυρίαρχο ρόλο στη ζωή των εφήβων, με το 36% να δηλώνει ότι παρακολουθεί βίντεο καθημερινά. Αναφέρεται μάλιστα πως το YouTube κατέχει κυρίαρχη θέση στην καθημερινότητα των νέων. Στην Ελλάδα, το 74% δηλώνει ότι το χρησιμοποιεί για να μάθει κάτι καινούργιο που σχετίζεται με το σχολείο, ενώ το 69% το αξιοποιεί για διασκέδαση ή για την ανακάλυψη νέων γνώσεων πέρα από το σχολείο. Τα ποσοστά αυτά είναι σημαντικά υψηλότερα σε σχέση με άλλες πλατφόρμες, όπως το TikTok, το Instagram ή το Snapchat.
Η συμβολή του YouTube αναγνωρίζεται, επίσης, από γονείς και εκπαιδευτικούς, οι οποίοι το χαρακτηρίζουν ως την πιο αξιόπιστη πλατφόρμα για την εκπαίδευση των παιδιών, χάρη στην ποικιλία και την ποιότητα του διαθέσιμου περιεχομένου. Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, στοιχεία δείχνουν ότι οι έφηβοι χρησιμοποιούν τη συγκεκριμένη πλατφόρμα περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο μέσο για να μάθουν, είτε πρόκειται για μαθήματα που σχετίζονται με το σχολείο είτε για προσωπικά ενδιαφέροντα.
Τι αναφέρεται για τα σχολεία
Βάσει των αποτελεσμάτων, υπάρχει ξεκάθαρη ανάγκη, οι σχολικές δομές να είναι σε θέση να ακολουθήσουν τις εξελίξεις. Αναφέρεται, πως οι δάσκαλοι οφείλουν να παρέχουν καθοδήγηση και υποστήριξη στους μαθητές σχετικά με το πώς λειτουργεί η Τεχνητή Νοημοσύνη και, κατά συνέπεια, πώς να την χρησιμοποιούν με τον καλύτερο τρόπο στη μάθησή τους, συμπεριλαμβανομένων της διαχείρισης του διαδικτυακού "θορύβου", της επαλήθευσης των πληροφοριών και της ασφαλούς πλοήγησης στο διαδίκτυο. Ποσοστό που αγγίζει το 33% δηλώνει ότι το σχολείο τους δεν επιτρέπει τη χρήση κανενός εργαλείου AΙ, ποσοστό μεγαλύτερο από τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 25%.
Η πεποίθηση για σωστή χρήση της τεχνολογίας
Στην Ελλάδα, το 76% των εφήβων δηλώνει ότι διαχειρίζεται καλά τις ψηφιακές του συνήθειες. Πολλοί επιλέγουν να επενδύσουν τον χρόνο τους σε δραστηριότητες εκτός οθόνης, όπως οι φιλίες, τα χόμπι και η προσωπική επαφή.
Αν και οι περισσότεροι συμμετέχοντες στην έρευνα έδειξαν να κατανοούν τη σημασία του αυτοελέγχου, πολλοί δυσκολεύονται να τον εφαρμόσουν στην πράξη. Πολλοί ανέφεραν τις προκλήσεις που προκαλεί το FOMO (ο φόβος του να χάσει κάποιος κάτι) και την ανάγκη να μένουν συνεχώς ενημερωμένοι στο διαδίκτυο (για τάσεις, ειδήσεις, κ.λπ.), ώστε να μην νιώθουν αποκομμένοι κοινωνικά στην «πραγματική» τους ζωή.
Σύνδεση με πρόσωπα και φόβος για δημοσιότητα
Την ίδια ώρα, στην μελέτη σημειώνεται πως οι έφηβοι χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να παραμένουν συνδεδεμένοι με φίλους και οικογένεια, παρόλα αυτά, οι περισσότεροι τείνουν να παρατηρούν παρά να δημοσιεύουν ενεργά. Ο φόβος για αρνητικά σχόλια, επικρίσεις ή ακόμη και διαδικτυακό εκφοβισμό, τους οδηγεί στο να επιλέγουν πιο «σιωπηλές» μορφές συμμετοχής. Προτιμούν να αντλούν πληροφορίες και ιδέες μέσω της παρατήρησης ή των ιδιωτικών συνομιλιών, αποφεύγοντας τις δημόσιες αναρτήσεις.
Υποστήριξη από τους γονείς
Οι έφηβοι στην Ελλάδα, υποστηρίζεται πως στρέφονται στους γονείς τους σε περίπτωση που αντιμετωπίσουν συγκεκριμένες προκλήσεις στο διαδίκτυο. Το 36% δηλώνει ότι οι γονείς είναι η πιο αξιόπιστη πηγή στήριξης για θέματα που σχετίζονται με την ασφάλεια στο διαδίκτυο, ενώ σχεδόν ένας στους πέντε (19%) αναφέρει πως δεν λαμβάνει καμία υποστήριξη. Παράλληλα, το 25% των γονέων με το χαμηλότερο εισόδημα, σε σύγκριση με το 46% των γονέων με το υψηλότερο, ασχολούνταν με τη διαχείριση ή την επίβλεψη του χρόνου που περνούν τα παιδιά τους στις οθόνες και στις διαδικτυακές τους συνήθειες.
Το 22% των γονέων με το χαμηλότερο εισόδημα δεν λάμβανε καμία απολύτως υποστήριξη, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στους γονείς με το υψηλότερο εισόδημα ήταν 15%. Ο 18χρονος Στέργιος τονίζει: «Είναι πολύ σημαντικό οι ενήλικες να καθοδηγούν τα παιδιά σχετικά με το τι είναι ασφαλές και τι όχι. Θα πρέπει να τους διδάξουν πώς να χειρίζονται τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να προστατεύουν την ψυχική τους υγεία».
Αξιοσημείωτο είναι πως οι έφηβοι παρατηρούν ότι οι γονείς εφαρμόζουν ποικίλες στρατηγικές για την παρακολούθηση της διαδικτυακής τους δραστηριότητας, χωρίς να υπάρχει κάποια κυρίαρχη μέθοδος. Ένα ποσοστό 22% αναφέρει ότι οι γονείς χρησιμοποιούν ρυθμίσεις στις συσκευές ή στα κινητά, 21% χρησιμοποιούν εφαρμογές γονικού ελέγχου για τον χρόνο χρήσης, ενώ 19% έχουν πρόσβαση στους κωδικούς. Ωστόσο, 2 στους 5 εφήβους (40%) δηλώνουν πως οι γονείς τους δεν έχουν χρησιμοποιήσει ποτέ καμία στρατηγική ή εργαλείο για την παρακολούθηση της δραστηριότητάς τους στο διαδίκτυο.
Καμία επιθυμία για αποκοπή από τον ψηφιακό κόσμο
Η νέα γενιά φαίνεται πως διαθέτει τα εφόδια που χρειάζονται για να διαμορφώσει έναν πιο συνειδητό και υπεύθυνο ψηφιακό πολιτισμό, επιδιώκοντας μια δημιουργική, ισορροπημένη και ασφαλή σχέση με την τεχνολογία. Επισημαίνεται, μάλιστα, ότι το 61% των εφήβων έχει την πεποίθηση ότι η τεχνολογία μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία ενός καλύτερου μέλλοντος.
Μάλιστα, αναφέρεται πως οι έφηβοι στην Ελλάδα δεν επιθυμούν να αποκοπούν από τον ψηφιακό κόσμο. Κάθε άλλο. Αυτό που ζητούν είναι μεγαλύτερη πρακτική υποστήριξη για να παραμείνουν υγιείς, τόσο από γονείς και εκπαιδευτικούς. Αναζητούν καθοδήγηση, σαφείς κανόνες, ηλικιακά όρια και ένα θεσμικό πλαίσιο που θα τους επιτρέπει να αξιοποιούν τις ψηφιακές δυνατότητες με ασφάλεια και επίγνωση.
